چرا قیمت روغن زیتون متفاوت است؟

قیمت روغن زیتون متفاوت است؟

روغن زیتون تنها یک ماده خوراکی نیست؛ بلکه نتیجه‌ی مستقیم احترام به طبیعت، دقت در فرآیند تولید و دانش فنی کشاورز و تولیدکننده است. اگر به بازار نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که قیمت روغن زیتون در برندهای مختلف اختلاف قابل‌توجهی دارد. از بطری‌های اقتصادی گرفته تا روغن‌های لوکس با برچسب‌های طلایی و طراحی خاص، تفاوت گاهی دو تا سه برابری مشاهده می‌شود. این سؤال پیش می‌آید که چه عواملی باعث چنین تفاوت قیمتی می‌شوند و آیا واقعاً این اختلاف، نشانه‌ی تفاوت کیفیت است یا فقط یک ترفند بازاریابی؟

نوع زیتون و زمان برداشت

اولین عامل مؤثر بر قیمت، نوع زیتون و زمان برداشت آن است. زیتون‌هایی که هنوز سبز و نیمه‌رسیده‌اند، معمولاً برای تولید روغن زیتون فرابکر استفاده می‌شوند. این زیتون‌ها روغن کمتری تولید می‌کنند، 8 تا 12 درصد از میوه زیتون تبدیل به روغن زیتون فرابکر می‌شود. این مقدار درصد برای بسیاری از کشاورزان و تولید کننده‌های روغن زیتون ترسناک و فاجعه است چرا که نسبت هزینه به محصول بسیار زیاد است. نکته مهم در این جاست که کیفیت، عطر و خواص تغذیه‌ای و ارزش غذایی بسیار بالاتر است. در مقابل، زیتون‌هایی که کاملاً رسیده یا له‌شده‌اند، بازدهی بیشتری دارند اما ترکیبات مفید و پلی‌فنولی آن‌ها کاهش یافته و طعم روغن نیز ساده‌تر و کم‌عمق‌تر می‌شود و روغن نهایی از نوع بکر خواهد بود. به‌بیان ساده‌تر، نحوه نگهداری زیتون بعد از برداشت مهم است، هرچه برداشت زیتون زودتر و با دقت‌تر انجام شود، روغن باکیفیت‌تری به دست می‌آید و در نتیجه قیمت آن بالاتر خواهد بود چون هزینه بیشتری به تولید کننده وارد کرده است. برخی گونه‌های زیتون ارزانتر هستند و ترکیبات و ارزش غذایی آنها کمتر است. بسیاری از افراد بومی فقط از زیتون‌های دور ریختنی روغن تهیه می‌کنند که بشدت بد بو و عطر و طعم غیر قابل تحملی دارند.

روش استخراج و تأثیر دما

روش استخراج، دومین عامل تعیین‌کننده‌ی قیمت است. در فرآیند پرس سرد (Cold Extraction) دمای تولید پایین‌تر از ۲۷ درجه سانتی‌گراد نگه داشته می‌شود تا ترکیبات حساس زیتون از بین نروند. این روش اگرچه بازده کمتری دارد، اما باعث حفظ عطر طبیعی، طعم اصیل و خواص آنتی‌اکسیدانی روغن می‌شود. در مقابل، روش‌های استخراج گرم بازده بیشتری دارند ولی بخش زیادی از ترکیبات مفید را از بین می‌برند و کیفیت نهایی محصول کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل، روغن‌های فرابکر پرس سرد معمولاً قیمت بالاتری دارند چون فرآیند تولیدشان پرهزینه‌تر و دقیق‌تر است.

درجه خلوص و استاندارد کیفی

روغن زیتون از نظر استاندارد جهانی به سه دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شود: فرابکر (Extra Virgin)، بکر (Virgin) و تصفیه‌شده (Refined). روغن فرابکر با اسیدیته‌ی کمتر از ۰٫۸ درصد، بدون هیچ‌گونه تصفیه شیمیایی، خالص‌ترین و باارزش‌ترین نوع روغن زیتون محسوب می‌شود. روغن بکر، اسیدیته بالاتری دارد و طعم آن کمی سبک‌تر است. در نهایت، روغن‌های تصفیه‌شده معمولاً از ترکیب روغن خام بی‌کیفیت با درصدی روغن فرابکر برای بهبود رنگ و عطر تولید می‌شوند. واضح است که هرچه درجه‌ی خلوص بالاتر باشد، کنترل کیفی و هزینه‌ی تولید بیشتر است و قیمت نهایی نیز افزایش می‌یابد.

شرایط اقلیمی و مبدأ تولید

اقلیم، خاک و میزان آفتاب یکی از عوامل کلیدی در کیفیت زیتون و در نتیجه قیمت روغن است. زیتون‌هایی که در مناطق کوهستانی، کم‌آب و آفتاب‌گیر مانند رودبار و طارم رشد می‌کنند، دارای طعم قوی‌تر، بافت غلیظ‌تر و عطر طبیعی‌تری هستند. در مقابل، زیتون‌هایی که در زمین‌های پست یا آبیاری‌شده کشت می‌شوند، روغنی سبک‌تر اما با کیفیت پایین‌تر تولید می‌کنند. همچنین، برندهای خارجی از ایتالیا، اسپانیا یا یونان نیز به دلیل هزینه‌ی حمل، مالیات واردات و قدرت برند جهانی، معمولاً قیمت بالاتری دارند.

بسته‌بندی و برندینگ

یکی از تفاوت‌های کمتر دیده‌شده اما مهم، نوع بسته‌بندی است. روغن زیتون بسیار حساس به نور و هواست و اگر در ظروف پلاستیکی یا شفاف بدون کارتن نگهداری شود، به سرعت کیفیت خود را از دست می‌دهد. برندهای معتبر مانند ضرخشان از بطری‌های شیشه‌ای، درپوش‌های ضدنفوذ و بسته‌بندی‌های مقاوم در برابر نور استفاده می‌کنند تا خواص روغن حفظ شود. طراحی لوکس، چاپ لیبل‌های خاص، کنترل نشت و بسته‌بندی ایمن همگی هزینه‌های تولید را افزایش می‌دهند، اما نشان‌دهنده‌ی احترام برند به کیفیت محصول و سلامت مصرف‌کننده هستند.

هزینه‌های تولید و لجستیک

از لحظه‌ی برداشت زیتون تا لحظه‌ای که بطری به دست مصرف‌کننده می‌رسد، زنجیره‌ای از هزینه‌ها وجود دارد: جمع‌آوری دستی، حمل به کارگاه روغن‌کشی، کنترل دما، تست آزمایشگاهی، فیلتراسیون دقیق و انبارداری در شرایط کنترل‌شده. هرکدام از این مراحل اگر با دقت انجام شود، هزینه‌ی نهایی را افزایش می‌دهد اما کیفیت محصول را تضمین می‌کند. در مقابل، تولیدکنندگان انبوه که از فرآیند سریع و ساده استفاده می‌کنند، قیمت پایین‌تری ارائه می‌دهند اما معمولاً کیفیت و عطر روغن در آن‌ها کاهش چشمگیری دارد.

تازگی و شرایط نگهداری

روغن زیتون مانند یک موجود زنده است؛ هرچه تازه‌تر باشد، طعم و خاصیت آن بیشتر است. روغن تولید همان‌سال، اگر در دمای مناسب و دور از نور نگهداری شود، ارزش غذایی بسیار بالایی دارد. در مقابل، روغن‌های کهنه یا انبارشده با قیمت کمتر عرضه می‌شوند چون بخشی از ترکیبات آنتی‌اکسیدانی و طعم طبیعی خود را از دست داده‌اند.

در نهایت، تفاوت قیمت روغن زیتون صرفاً به خاطر نام برند یا بسته‌بندی نیست، بلکه نتیجه‌ی مستقیم کیفیت زیتون، روش استخراج، دقت تولید و احترام به سلامت مصرف‌کننده است. اگر سلامت و طعم طبیعی برای شما اولویت دارد، روغن فرابکر پرس سرد بهترین انتخاب است؛ هرچند قیمت آن بالاتر باشد. اما برای مصارف روزمره و پخت‌وپز معمولی، روغن بکر یا تصفیه‌شده نیز گزینه‌ای اقتصادی و قابل قبول است.

روغن زیتون باکیفیت، همان‌طور که برند ضرخشان (شرکت درخشان تجارت ضروری) باور دارد، یک سرمایه‌گذاری غذایی است — نه یک هزینه‌ی روزمره.